Zekâ seviyesini ölçmek karmaşık ve zor bir iştir. Zekâyı ölçen ilk test, 1905 yılında Fransız psikolog Alfred Binet tarafından geliştirilmiştir. İnsanların entelektüel veya zihinsel yaşını ölçen Binet testi, 1917’de Q veya “Intelligence Quotient” kavramını dünyaya tanıtan Stanford Üniversitesi profesörü Lewis Terman tarafından geliştirildi. Bu ölçüm deneğin zihinsel yaşı ile fiziksel veya kronolojik yaşı arasındaki oranın yüz ile çarpılmasıyla elde ediliyor. Bu IQ testi, Stanford-Binet zeka testi olarak tanındı ve sözlü, nicel ve soyut / görsel muhakemeyi analiz edilmesine olanak tanıdı.
Makalede neler var?
Daha sonra, psikolog Raymond Cattell zekâyı iki türe ayırdı: “kristalleşmiş zekâ” ve “akıcı zekâ”.
Birincisi, insanın ortaya çıkan durumlarla başa çıkmak için stratejilerin ve bilginin (hem resmi eğitimle hem de günlük deneyimle yıllar boyunca biriktirilen) nasıl kullanılacağını bilmeyi içerir.
Kristalleşmiş zekâ 70 yaşına kadar yavaş yavaş artar, ardından çürümeye başlar. Akışkan zekâ ise yeni uyaranlara yeterince tepki verme yeteneği ile verilir, yaklaşık 30 yıla kadar büyür ve sonra yavaş yavaş azalır. Her iki zekâ türü de şu anda dünyada en yaygın kullanılan zekâ testi olan Wechsler Yetişkin Zekâ Ölçeği’nin (Wais) 11 testiyle ölçülebilir.
Zekâ bütünsel bir yetenek değildir, ancak yıllar içinde değişir.
Daha önce de belirtildiği gibi, gençken daha akıcı bir zekâya sahibiz. Yıllar geçtikçe, yetişkinlikte ve üçüncü çağda, temelde biriktirdiğimiz deneyimlere ve aldığımız eğitimlere dayanan kristalize bir zeka edinmiş ve geliştirmeye devam ediyor hale gelmiş oluyoruz.
Bu, zekânın sabit bir seviyede kalmadığı geliştirilebileceği anlamına gelmektedir. Genetik bir bileşen içermesine rağmen, gelişimi de çevreden etkilenir, sürekli olarak bize yeni zorluklar sunan uyaranlarla dolu bir ortam, zekâyı geliştirmeye yardımcı olacaktır. Elbette tavrımız da çok önemlidir. Yani bir sorunu çözmek için sebat etmek mutlaka gereklidir ancak kesinlikle yeterli değildir. Bundan sonrasında farklı bakış açılarına açık olmak ta çok önemli bir unsur haline gelmektedir.
Bilim, daha akıllı olmanın nasıl mümkün olduğunu gösteriyor.
Nasıl daha akıllı olunacağını merak ediyorsanız, ilk adımın zekâ kavramını genişletmek olduğunu bilmelisiniz. Zekâ, temelde problem çözme yeteneğidir denebilir. Bu da yaşamın farklı alanlarında takdir edilebileceği ve genel olarak düşünüldüğü gibi bilimle sınırlı olmadığı anlamına gelir.
Zeki kişi, kişiler arası bir çatışmada iyi bir çözüm bulan, neden duygusal olarak kötü hissettiğini anlayabilen veya yazılı kelime veya görseller aracılığıyla güçlü bir mesaj ifade edebilen kişidir.
Zeki insanların 10 özelliği
Akıllı insanların ortak noktası nedir? Bilim adamları yaptıkları araştırmalarla bunun sırrını bulmaya çalıştılar ve birçok önemli bilgi elde ettiler. İşte zeki insanların özellikleri:
1. Zeki insanlar yeni fikirlere açıktır
Zekâ genellikle yaratıcılıkla el ele gider. Bu nedenle, onu geliştirmek için yeni fikirlere açık olmak şarttır ve geleneksel düşünceden ne kadar uzaklaşılırsa o kadar iyidir. Bu durum, Londra Ekonomi ve Siyaset Bilimi Okulu tarafından yapılan ve muhafazakâr insanların ortalama 95 puanlık bir IQ gösterdiği, kendilerini çok liberal ilan edenlerin ise 106 puanlık bir IQ gösterdiği bir çalışma ile doğrulandı. Elbette siyasi yönelimin bununla hiçbir ilgisi yoktur. Anahtar deneyimlere açıklıktır. Yani yeniliklere açık bir zihin, daha aktif bir zihindir.
“Güneşi sarı nokta olarak resmeden ressamlar var, ancak sanatı ve zekâları sayesinde sarı bir noktayı güneşe dönüştüren ressamlar da var” (Pablo Picasso)
Öğrenme, beyin için bir uyarıcı ve zekâ için bir çeşit gübredir. Aslında, Georgetown Üniversitesi Tıp Merkezi’nde yürütülen bir araştırmada, ana dili harici en az bir dil öğrenen kişilerin beynin yönetici kontrolünde yer alan alanları olan frontal ve parietal loblarda daha fazla gri madde hacmine sahip olduğunu ortaya konmuştur.
beyindeki bu gri madde, işlevi bilgiyi işlemek ve muhakemeyi kolaylaştırmak olan hücrelerden oluşur ve bu nedenle zekâ ve problem çözme yeteneği ile ilişkilendirilmiştir.
3. Zeki insanlar fazla ve derinlemesine okur
Sonsuz okuma türü vardır, ancak bunların hepsi zekâyı canlandırmak için etkili değildir. Aslında, “hafif” içerikler hiçbir şeye katkıda bulunmaz. Aksine, derinlemesine düşünmeyi teşvik eden okumalar veya karakterlerle özdeşleşmemizi sağlayan iyi bir roman birçok faydayı beraberinde getiri.
Emory Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, iyi bir romanın nöronlar için bir tür “masaj” işlevi gördüğünü ve kitabın kapağı kapandığında bile etkisinin devam ettiğini ortaya koymuştur. Derin okuma, yalnızca kelime işlemeyle ilgili olanları değil, aynı zamanda mükemmel çözümler ve sezgilerle ilgili olan varsayılan sinir ağını da etkinleştiren farklı beyin alanlarını da harekete geçirir.
4. Zeki insanlar meditasyon yapar
Meditasyon yapmak beyin için son derece faydalıdır. Bu uygulama sadece rahatlamayı sağlamakla kalmaz, aynı zamanda dikkati ve hafızayı geliştirir, zekâyı güçlendirir. California Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, 3 ay boyunca haftada bir saat meditasyon yapan kişilerin bilişsel testlerde, beyin eğitimi programına katılanlara göre çok daha fazla ilerleme gösterdiğini ortaya koymuştur.
Sinirbilimciler ayrıca meditasyon yapan kişilerin, özellikle hafıza, dikkat ve iletişim ile ilgili olanlar olmak üzere beynin farklı alanları arasında daha iyi bir iletişim seviyesi gösterdiğini keşfetmişlerdir.
5. Zeki insanlar, alışkanlıklarını yönetmede çok yönlüdür
Alışkanlıklar zaman kazandırır, ancak amaç zekâyı geliştirmekse bize karşı oynayabilirler de. Alışkanlıklar beynin otomatik olarak çalışmasını sağlar ve mevcut sinirsel bağlantıları güçlendirir. Ancak sorunları çözmek için biraz zihinsel esnekliğe ihtiyaç vardır ve bu ancak yeni bağlantılar oluşturularak başarılır.
Aslında, Sydney Üniversitesi’nde yapılan araştırma, sinirsel esneklik ile zekâ arasında bir ilişki olduğunu ortaya çıkarmıştır. Sinirsel esnekliği iyileştirmek için yeni uyaranlara bakmak gerekir. Örneğin, çalışma şeklinizi veya rutin davranışlarınızı değiştirebilirsiniz. Mesela diğer elinizle dişlerinizi fırçalayabilir veya sadece daha önceden hiç tatmadığınız tatlar deneyebilirsiniz. Buradaki fikir, bir şeyler yapmanın yeni yollarını bulmak için kendimize, rutinlerimize meydan okumak ve böylece zihnimizi genişletmektir.
6. Zeki insanlar kendilerine çok soru sorarlar
Daha zeki olmak istiyorsanız, ne kadar saçma görünse de kendinizin hiçbir fikrini inkar etmeyin. Aslında, en ustaca çözümler, görünüşte ilgisiz fikirleri birleştirerek ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, kendini bir uzman rolüne sokmamak esastır. Bu bağlamda, Cornell Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, insanların kendilerini belirli bir alanda uzman olarak gördüklerinde, o alanda kapalı görüşlü olma olasılıklarının daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.
Bunun nedeni, bu konuda yeni bir şey öğrenemeyeceklerini düşünmeleridir. Yani ben bu konuda zaten her şeyi biliyorum moduna girmek demektir bu. Ancak kendini sorgulayan ve düşünen bir insan bu sayede yeni keşiflere ve güncel bakış açılarına yakın olabilirler.
“Görüşümü biraz kaybettim, çok işitiyorum. Konferanslarda projeksiyon görmüyorum ve iyi duymuyorum. Ama şimdi yirmi yaşımdan daha çok düşünüyorum. Vücut istediğini yapar. Ben beden değilim: Ben zihniyim “(Rita Levi-Montalcini)
7. Zeki insanlar yeterince uyurlar
Uyku beyniniz için çok önemlidir. Son zamanlarda yapılan araştırmalar neticesinde sinirbilim, uyku sırasında beynin metabolik atık ürünlerden kurtulduğunu keşfetti. Bu nedenle uyku eksikliği hafızayı, dikkati ve düşünmeyi olumsuz yönde etkiler. Araştırmalar uykusuz bir gece geçirildiğinde, beyninin düşünmek için umutsuzca prefrontal kortekse enerji “pompaladığı” keşfedilmiştir.
Almanya’daki Sinirbilim ve Tıp-4 Enstitüsü’nde yapılan bir araştırma, çok az uyuyan insanların beyinlerinin değiştiğini ve bu değişikliklerin bilişsel istikrarsızlık ürettiğini ortaya çıkarmıştır. Yeterli ve kaliteli bir uyku, problemlerin duygusal etkisini ortadan kaldırmaktadır. Bu sayede ise ertesi gün zihin daha taze ev dinç olmakta ve çözümleri daha kolay bulmaktadır.
8. Zeki insanlar yüksek sesle konuşurlar
Bir sorunu çözmeniz gerekiyorsa, kendi kendinize konuşmak iyi bir stratejidir. Illinois Üniversitesi’ndeki psikologlar, bir grup insandan bazı anagramları çözerken kendilerini motive etmelerini istedi. Deneklerin bazıları bunu zihinsel olarak, bazıları ise yüksek sesle konuşarak yaptılar. Yalnız yüksek sesle konuşan insanların sadece daha fazla anagram çözmekle kalmadıkları, aynı zamanda performanslarının da daha memnuniyet verici olduğu gözlemlendi.
Bunun nedeni, bir görev zor olduğunda, düşünce seslerle ve kelimelere çevrilirse bir çözüm bulmanın daha kolay olmasıdır. Çocukların ödevlerini yaparken veya bir sorunu çözmeye çalışırken sıklıkla yüksek sesle konuşmalarının nedeni budur.
9. Zeki insanlar koşarlar
Nasıl daha akıllı olunur? Koşuya çıkıyorum! Harvard Üniversitesi sinirbilimcileri bazı insanları yaklaşık 30 dakika koştururken, diğerlerine de bazı esneme egzersizleri yaptırdılar. Bu şekilde koşmanın, sadece problem çözme ve karar vermede değil, aynı zamanda duyguları daha iyi kontrol etmeye yardımcı olan frontal loblara kan akışını arttırdığını da keşfettiler. Eğer koşmak zihninizi serbest bırakmak, daha iyi düşünmek ve duygularınızı kontrol altına almak istiyorsanız koşmanızı öneriyoruz.
10. Zeki insanlar zamanında ve yeterince dinlenirler
Hem zihinsel stres hem de fiziksel yorgunluk, problem çözme ve iyi çözümler bulma yeteneğini olumsuz olarak etkiler. Teksas Üniversitesi tarafından yapılan araştırmada, bir kişi yorgun olduğunda, prefrontal korteksin beynin bu bölgelerine kan akışını önemli ölçüde azalttığı için normal kapasitesinin yarısı kadar işlev gördüğünü ortaya koymuştur. Bu ise yorgun ve stresli olduğunuzda, kafanızın karışacağı ve olaylara dikkat etmeniz ve doğru kararlar vermenizin daha zor olacağı anlamına gelmektedir. Bu nedenle, zekâ geliştirmek, daha iyi düşünmek ve kararlar almak için zamanında ve yeterince dinlenmek çok önemlidir.