Bugün, yani 2 Nisan Dünya Otizm ve Farkındalık günüdür. Bu gün münasebetiyle gerek ülkemizde gerekse de dünyada bir çok faaliyet ve organizasyon yapılmaktadır. Ayrıca otizm konusunda da özellikle son on yıldır çok önemli bilimsel ve toplumsal çalışmada yapılmıştır.
Makalede neler var?
Peki nedir bu otizm?
Otizm veya otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal beceriler, tekrarlayan davranışlar, konuşma ve sözel olmayan iletişim ile ilgili zorluklarla ifade edilen bir nöro gelişim bozukluğudur. Otizmin belirtileri genellikle 2 veya 3 yaşında ortaya çıkar. Erkeklerde görülme kızlara nazaran daha yüksektir. Otizmlilerin çoğunda (%70 civarında) zekâ geriliği görülürken az bir kısmında (%10 civarında) üstün zekâ görülebilir. Dikkat eksikliği, hiperaktivite veya duygu durum bozuklukları hatta epilepsi görülebilir.
Tek bir otizm türü yoktur. Çoğu genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan etkilenen birçok alt tip olduğu bilinmektedir. Otizm spektrum bozukluğu ekonomik koşullarla veya yetiştirme tarzıyla pek alakası yoktur. Yani otizmli bireyler her türlü ekonomik veya sosyal sınıflarda veya ırklarda görülebilir.
Otizm bir spektrum bozukluğudur. Bu nedenle, otizmi olan her kişinin kendine özgü güçlü yönleri ve zorlukları vardır. Otizmi olan kişilerin öğrenme, düşünme ve problem çözme yolları, çok yetenekli olanlardan ciddi şekilde zorlananlara kadar değişebilir. Otizmli bazı insanlar günlük yaşamlarında çokça desteğe ihtiyaç duyabilirken, diğerleri daha az desteğe ihtiyaç duyabilir. Bazı durumlarda tamamen bağımsız olarak yaşayabilir.
Bilinmesi gereken çok önemli bir nokta şudur ki; otizm bir ruh hastalığı değildir. Belirtilerinin bazıları ruh hastalıklarını çağrıştırdığı için bu kanıya yol açabilir.
Otizmin nedenleri nelerdir?
Otizmin nedeni tam olarak bilinmese de genetik bir miras olduğu düşünülmektedir. Nörolojik nedenlerden de kaynaklandığını düşünen uzmanlar çoktur. Otizm spektrum bozukluğunun gelişimini birkaç faktör etkileyebilir ve buna sıklıkla duyusal hassasiyetler ve gastrointestinal bozuklukları, nöbetler veya uyku bozuklukları gibi tıbbi sorunlar gözlemlenir. Tıbbi sorunların yanı sıra anksiyete, depresyon ve dikkat sorunları gibi zihinsel sağlık sorunları da bunlara eşlik eder.
Otizmin belirtileri nelerdir?
Aşağıdaki belirtilerin en az 6-7 tanesi otizmli bir çocukta görülebilmektedir.
- Çevreye karşı duyarsızlık veya tepkisizlik
- Göz teması kurmama
- Fiziksel temastan hoşlanmamaları
- İsminin söylenmesine rağmen tepki vermeme
- Konuşmayı geç öğrenmeleri
- Konuşmayı iletişim aracı olarak çok az kullanmaları
- Kalıp cümleler kurup tek düze bir sesle konuşmak
- İnatçılık, agresiflik veya korku tepkileri vermek
- Acıya duyarsızlık
- Objelere takıntılı olmak
- Özellikle dönen şeylerle (Tekerlek, çamaşır makinesi, vb.) ilgilenmek
- rutin ve düzen takıntılı olmak
- Sosyalleşmede zayıflık
- Yaşıtlarının oyunlarına ilgisizlik
- Cansız varlıklarla ve objelerle iletişim kurma çabası
- Yemek yeme bozukluğu
Otizm nasıl tedavi edilir?
Erken tanı ve rehabilitasyon çok önemlidir. Araştırmalar, erken tanı ve müdahalenin otizmliler için yaşamın ilerleyen dönemlerinde olumlu sonuçlara yol açtığını gösteriyor. Bir çocuğun otizmli olduğunun teşhisini mutlaka uzman bir doktor koymalıdır. Bunlar çocuk nörologları veya çocuk ruh hastalıkları uzmanlarıdır.
Otizmli çocuklar özel eğitimler ve terapiler uygulanır. Ailelere de otizm konusunda bilgilendirici eğitimler verilmeli ve çocuğun tedavi ve gelişimine bilinçli bir şekilde destek verilmesi sağlanmalıdır.
İlaç tedavisi ise genellikle otizmle birlikte yürüyen diğer rahatsızlıklar (Örneğin epilepsi, depresyon) için yapılır.
Çocukluğunda erken teşhis edilmiş ve tedavi edilmiş yetişkin otizmli birey çalışabilir ve kendi hayatını kendisi idame ettirebilir. Ancak zekâ geriliği olan otizmli yetişkin bakıma ve desteğe muhtaçtırlar. Üstün zekâlı otizmli bireyin güzel sanatlara (Resim, müzik, vb.) büyük yetenekleri olabilir. Ancak bu bireylerde de sosyal beceriler istenilen düzeyde değil, sınırlıdır.