X

İskenderiyeli Hypatia

İskenderiye’li  Hypatia (M.S. 370 – 415) matematik, felsefe ve astronomi alanlarında çalışan ilk kadındır. Yunan Hypatia Mısır’da, İskenderiye’de doğdu. İskenderiyeli matematikçi ve filozof Theon’un kızıdır. 

Hypatia, babası Theon’un rehberliğinde matematik öğrendiğine dair kanıtlar mevcuttur. Hypatia’nın özgün matematiksel araştırma yaptığına dair günümüze ulaşan bir kanıt yok. Ancak babası Theon’a, Ptolemy’nin Almagest’i üzerine on bir bölümlük yorum yazmasında yardım etti. Ayrıca, babasına, Öklid’in sonraki tüm baskılarının temeli haline gelen Öklid’in Öğeleri’nin yeni bir versiyonunu üretmede yardımcı olduğu da düşünülmektedir.

Hypatia’nın yaklaşık MS 400 yılında İskenderiye’deki Platonist okulun başına geçti, Neoplatonizm hareketinin öncülerinden biri hatta kimilerine göre lideri oldu. Neoplatonizm, Yunan filozof Platon’un fikirlerinden geliştirilmiş, Aristo ve Stoa’nın fikirlerini temel alan hermeitk bir düşünce sistemiydi,  bir akımdı. 

Platonist okulun başına geçmesi oldukça sıra dışı ve dikkat çekici bir durumdur. Çünkü böyle bir şey, yani bir kadının  o çağlarda böyle bir kurumun başına geçmesi mucize gibi bir şeydi. Matematik ve felsefe dersleri veren Hypatia öğrencilerine aynı zamanda Neoplatonizm felsefesini öğretti. Hypatia öğretilerinin temelini Neoplatonizmin kurucusu Plotinus ve Neoplatonizmin geliştiricisi olan Iamblichus’a dayandırdı.

Plotinus, düşüncenin veya dilin ulaşamayacağı nihai bir gerçekliğin olduğunu öğretti. Yaşamın amacı, asla kesin olarak tanımlanamayan bu nihai gerçekliği hedeflemekti. Plotinus, insanların hem nihai gerçekliğin kendisini hem de varoluşunun sonuçlarını tam olarak anlayacak zihinsel kapasiteye sahip olmadığını vurguladı.

Iamblichus, nihai gerçekliğin altındaki düzeyler hiyerarşisinde daha ileri düzey gerçekliklerini ayırt etti. İnsan zihninin sahip olduğu her farklı düşünceye karşılık gelen bir gerçeklik düzeyi vardı. Hypatia, bu felsefi fikirleri Neoplatonizmin önceki takipçilerinden daha büyük bir bilimsel vurguyla öğretti. Bugün bile hâlâ araştırmacılar ve akademisyenler tarafından karizmatik bir öğretmen olarak kabul edilmektedir.

Hypatia’nın öğrencileri arasında zamanla öne çıkacak olan Hristiyanlar da vardı. Bunların en ünlülerinden biri, sonradan Ptolemais Piskoposu olacak olan Cyrene’li Synesius’tur. Synesius’un Hypatia’ya mektuplar yazdı ve bunların çoğu günümüze kadar korunmuştur. Synesius yazdığı mektuplarla Hypatia’ya felsefi ve bilimsel yeteneklerinden dolayı saygılarını ifade etmiştir.

İskenderiye’nin Roma valisi Cyril ile kilise ve devlet konularında ters düştü. Vali Cyril’in destekçileri olan fanatik Hristiyanların düşmanı ve hedefi haline geldi. Bir grup Hıristiyan fanatik tarafından vahşice katledildi.