Cumhuriyet Dönemi’nin ilk kadın roman yazarı ve feministi Halide Edip 1884 yılında İstanbul’da doğdu. Üsküdar Amerikan Kız Lisesi’nden lisans derecesiyle mezun olan ilk Müslüman kızdır.
Halide Edip’in kadın roman kahramanları
Öğretmen, yazar, siyasetçi, akademisyen ve gazeteciydi. Hatta onbaşı rütbesi ile Türk İstiklal Savaşında görev aldı, özellikle halkı cesaretlendirecek yazılar yazdı, konuşmalar yaptı.
Halide Edip’in romanlarındaki en önemli temalardan biri erkek egemenliğindeki bir toplumda kadının rolü ve konumuydu. Halide Edip kadın temasını işlerken gözlemlerine dayanır ancak yarattığı kadın tipleri ise o dönemde Türk Toplumunda fazla görülmeyen kadın profilleriydi. Bu kadınlar, yabancı dil bilen, kitap okuyan, kültürlü ve etkin kadınlardı. Bu kadınlar müzikle uğraşırlar ve özellikle de klasik batı müziği ile ilgilenirlerdi. Ancak bu profil o dönemin toplumsal gerçeklerine pek uyumlu değildi. Yani Halide Edip’in yarattığı bu kadın profilleri o dönemin ortalama Türk kadını profiliyle pek örtüşmüyordu.
İlk dönem romanlarındaki kadın kahramanlar eşleri ile denk kadınlar değillerdi. Bunu araştırmacı ve akademisyenler Halide Edip’in ilk evliliğindeki hayal kırıklığına bağlamaktadırlar. Bu dönemdeki roman kahramanı kadınların eşleri kendileriyle uyumlu olmayan tiplerdi. Bu adamlar eşleri anlamaya çalışmayan, kaba saba ve karılarına ihanet etmekten çekinmeyen adamlardı.
Halide Edip’in kadın kahramanları etraflarında hayranlık uyandıran ve kişilikleriyle hem çevrelerini hem de erkekleri etki altına alan kadınlardı. Bu kadınların eşlerini, kişiliklerinin yanı sıra madden ve manen de egemenlik altına alan kadınlar olmaları Halide Edip’in bu kadın kahramanlarının ortak özellikleriydi.
Yeni Turan’da Kaya “inançlarıyla çevresine tesir eden ve onu değiştiren ilk kadın örneğidir” (İ. Enginün) Kaya aynı zamanda parti önderi Oğuz’un da arkasındaki yönlendirici güçtür.
Ateşten Gömlek’te Ayşe ise iki erkek tarafından sevilmesine rağmen mutluluğu savaş sonrasına erteleyecek kadar vatan severdir.
Sinekli Bakkal’ın Rabia’sı ise diğer tüm roman kadın kahramanları gibi son derece güçlü, kişilikli bir kadındır. Bu yüzden de hayranlık uyandırmaktadır.
Çağdaş bir Türk kadınının yaşamı
1884 – İstanbul’da doğdu
1897 – İngilizce’den çevirdiği Ana adlı kitap basıldı.
1901- Üsküdar Amerikan Kız Koleji’nden mezun oldu.
1907 – Matematikçi Salih Zeki’yle evlendi.
1908 – Tanin, Akşam ve Vakit gazetelerinde yazıları yayınlandı.
1909 – 31 Mart olaylarında Tanin’deki yazıları nedeniyle yobazların düşmanlığını kazandı. Önce Mısır’a sonra İngiltere’ye gitti. Ekim’de tekrar İstanbul’a döndü.
1910 – Salih Zeki’nin ikinci bir kadınla daha evlenmesini kabul etmeyerek boşandı. Seviyye Talip ve Raik’in Annesi romanları yayımlandı. Öğretmenlik ve maarif müfettişliğine başladı.Teal-i Nisvan (Kadınların Yükseltilmesi) Derneği’ni kurdu.
1911 – Harap Mabetler adlı mensur şiir ve hikâye kitabını yayımladı.
1912 – Handan romanı yayımdandı
1913 – Yeni Turan romanı yayımlandı.
1916 – Suriye’de kız okullarının kurulmasında görev aldı.
1917 – Lübnan’dayken Adnan Bey’le (Adıvar) vekalet yoluyla evlendi.
1919 – İstanbul’da Darülfünun’da görev aldı. Kenan Çobanları adlı oyunu ve Mev’ud Hüküm romanı yayımlandı. İzmir’in Yunanlılar tarafından işgal edilmesi üzerine Fatih ve Sultanahmet Mitinglerinde konuşmalar yaptı.
1920 – Kocası Adnan Bey’le birlikte milli mücadeleye katılmak için Anadolu’ya geçti. İstanbul Hükümetinin idam listesinde yer aldı.
1922 – Ateşten Gömlek romanı ve Dağa Çıkan Kurt hikayesi yayımlandı.
1924 – Kalp Ağrısı romanı yayımlandı. Hastalığı sebebiyle Viyana’ya gitti ve izlenimler Vakit Gazetesinde yayımlandı.
Kocasıyla birlikte Paris ve Londra’ya gitti.
1926 – Vurun Kahpeye romanı ile Memoirs of Halide Edip anıları yayımlandı.
1928 – Zeyno’nun Oğlu romanı ve Türkün Ateşle imtihanı yayımlandı.
1935 – Sinekli Bakkal romanı yayımlandı.
1937 – Yolpalas Cinayeti romanı ve Hindistan’ın İç Yüzü yayımlandı.
1939 – İstanbul’a döndü ve Tatarcık adlı romanı yayımlandı.
1940 – İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünün başına getirildi.
1945 – Maske ve Ruh adlı oyunu yayımlandı.
1946 – Sonsuz Panayır romanı yayımlandı.
1954 – İzmir Milletvekili seçildi ancak bir dönem sonra tekrar İstanbul Üniversitesi’ndeki görevine geri döndü. Döner Ayna romanı yayımlandı.
1958 – Akile Hanım Sokağı romanı yayımlandı.
1964 – 9 Ocak’ta İstanbul’da vefat etti.